Сао Ичикава – Хероина на јапонската книжевна сцена и глас на невидливите
Кога Сао Ичикава го освои престижното литературно признание Акутагава во јули 2023 година, сцената не беше само место за доделување награди, туку и симбол на промена. Таа, 45-годишна писателка со вродена миопатија, за првпат ја надмина рампата до златната позадина – не само физички, туку и симболично, пробивајќи го невидливиот ѕид што со децении ги одвојуваше луѓето со попреченост од јавниот живот и уметноста.
Ичикава не беше само 181-от добитник на наградата, туку и првиот со тешка физичка попреченост. Нејзиното тело бара инвалидска количка и вентилатор за дишење, но нејзиниот дух и зборови се слободни, моќни и бескомпромисни. Таа го искористи своето појавување на националната сцена за да проговори за системската изолација и невидливост на лицата со попреченост – тема што ја обработи и во нејзиниот награден роман „Грбавата“.
„Го напишав овој роман затоа што е проблем што има толку малку автори со попреченост,“ изјави таа пред новинарите, користејќи уред на гркланот за да зборува. „Зошто дури во 2023 година гледаме добитник со попреченост? Сакаме ли навистина да се прашаме зошто?“
Одземено ѝ било образованието на 13-годишна возраст поради здравствената состојба, но не и нејзиното право на глас. Одлучила да стане писателка во своите дваесетти години – не како бегство, туку како отпор. Две децении пишувала романи за млади, но безуспешно – одбивани ракописи еден по еден. Сепак, не се откажала.
Во 2019 година се запишала на далечински студии на престижниот универзитет Васеда. Тогаш почнала свесно да се прашува – зошто речиси никој не пишува за луѓе како неа? И решила да ја смени таа реалност. Со „Грбавата“ напиша дело што не е само литература, туку и сведоштво.
Главната јунакиња Шака, жена со слична дијагноза како авторката, се соочува со предрасуди, изолација и сексуалност што ја користи како начин на отпор – средство за да си ја врати контролата врз сопствениот живот. Оваа нарација руши табуа и ги доведува во прашање стереотипите за „беспомошноста“ и „бесстрастноста“ на лицата со попреченост.
Најцитираниот пасус од романот е гневен внатрешен монолог во кој Шака вели: „Телесно способните Јапонци најверојатно никогаш и не замислиле грбаво чудовиште што не може да држи книга.“ Тоа не е само крик на фиктивен лик, туку вистински вик за правда.
Животот на Сао Ичикава е доказ за тоа колку светот ги потценува луѓето со попреченост, и уште повеќе – колку тие самите го надминуваат тој свет, со трпение, сила и визија. Денес, нејзиниот роман е преведен на англиски, а таа најавува: „Ќе продолжам со низа спонтани романи во наредните години. Сакам да ги разбивам предрасудите.“
Во време кога инклузијата сè уште е збор на хартија, Сао Ичикава ни покажа што значи вистинска рамноправност: не во симпатија, туку во препознавање на луѓето со попреченост како комплетни човечки суштества – со ум, страст, гнев, љубов и моќ да го променат светот.